Laxá í Leirársveit

Eftir Hauk Geir Garðarsson

Myndir Lárus Karl Ingason

Laxá í Leirársveit er ein skemmtilegasta laxveiðiá landsins. Áin, sem er í um 40 mínútna fjarlægð frá Reykjavík, hefur verið með aflahæstu ám landsins undanfarin ár þegar miðað við fjölda laxa á stöng á dag, en veitt er á 4-7 stöngum í senn. Meðalveiði síðustu ára er um 1.000 laxar en einnig veiðist töluvert af vænum sjóbirtingi. Veiðstaðir, sem eru um 70 talsins, eru fjölbreyttir og er mjög gott aðgengi að ánni. Hún er gríðarlega skemmtileg fluquveiðiá með fjölda veiðistaða sem geta margir hverjir verið stútfullir af fiski. Gott veiðihús er fyrir neðan Stóra Lambhaga, rétt fyrir ofan Laxfoss. Hver stöng hefur sér tveggja manna herbergi ásamt baðherbergi með sturtu. Fyrir nokkrum árum var byggð við húsið góð borðstofa en auk hennar hafa veiðimenn aðgang að skemmtilegri setustofu og heitum potti, að sjálfsögðu.

Hér verður veiðistöðum Láxár í Leirársveit lýst og stuðst við leiðsögn Hauks Geirs Garðarssonar. Haukur Geir starfaði sem leiðsögumaður við ána í mörg ár. Veiðistaðalýsing hefst einmitt þar sem Laxá rennur úr Eyrarvatni en það er neðst þriggja fallegra stöðuvatna í Svínadalnum. Þau heita Geitabergsvatn, Þórisstaðavatn og Eyrarvatn og er góð silungsveiði í þeim öllum auk þess sem einn og einn lax lætur glepjast.

36. Breiðan. Efsti veiðistaðurinn í ánni er Breiðan, rétt fyrir neðan útfallið af Eyrarvatni, nærri Vatnaskógi við gamalt brúarstæði. Þar er annar tveggja bestu staðana á Breiðunni við brúarstæðið og rétt fyrir neðan það. Hinn er við steina sem eru rétt fyrir ofan brotið. Best er samt að byrja veiðina með því að vaða út fyrir ofan brúarstæðið og kasta á móts við það. Síðan er kastað sem næst syðri bakkanum. Þegar mikið vatn er í ánni getur fiskur hins vegar tekið um alla Breiðuna. Þetta er oftast góður veiðistaður þegar líður á sumarið en í þurrkum dvínar veiðin.

35a. Hornið. Þessi staður gefur einhverja fiska á hverju sumri, þótt ekki teljist hann mjög gjöfull.

35. Krummastrengur. Veiðistaðurinn leynir á sér og er djúpur og góður. Efirlæti margra. Tökustaðirnir eru allt frá því að vera efst í strengnum og niður undir þríhyrndan stein sem skagar upp úr ánni þegar gott vatn er, en besti punkturinn er í miðjum hylnum.

34. Tjaldhylur. Þetta er langur og lygn veiðistaður. Hér er veitt frá norðurbakkanum og liggur laxinn í strengnum sem rennur fast við suðurlandið, fast við grasbakkann. Þetta er góður veiðistaður í góðu vatni. Það má einnig segja um Tjaldhyl að þegar mikið vatn er í ánni færir laxinn sig neðar. Getur hann þá einnig verið niðurundir brotið.

33. Holan. Holan er yfirleitt besti staðurinn í ofanverðri ánni. Hér er alltaf fiskur og iðulega eru mjög stórir hængar innan um hina. Laxinn getur verið þarna mjög ofarlega en mest fyrir miðjum hylnum og meira við suðurlandið. Þetta er viðkvæmur staður þar sem mjög auðvelt er að styggja laxinn. Reynið því að vaða sem minnst út í hylinn. Í miklu vatni getur laxinn legið frekar neðarlega. Veiða skal staðinn að norðanverðu og vaða örlítið út Í ána þegar veitt er í neðri hlutanum.

32a. Nautastrengur. Þetta var einu sinni mjög góður staður og hefur tekið við sér aftur eftir nokkur mögur ár. Eitt sumarið veiddist hér 22 punda lax á fluguna Vulturine Blue Elver og það er trúlega með stærri fiskum sem veiðst hafa í Laxá hin seinni ár. Besti staðurinn eru síðustu tíu metrarnir og niður á brot.

32. Hringir. Þetta er gullfallegur veiðistaður í kjarri vöxnu og vinalegu umhverfi. Veiðistaðurinn þekkist á raflínum sem liggja yfir ána, nánar tiltekið yfir neðsta hluta hylsins. Rétt ofan við línurnar að norðanverðu er klöpp á bakkanum og út frá henni eru 2-3 stórir steinar Í jaðri aðal strengsins. Þar er besti tökustaðurinn og er á göngu. Í góðu vatni getur fiskur einnig verið á pallinum fyrir ofan.

31a. Steinastrengur. Hjá Steinastreng hefur verið ýtt upp garði og fyrir ofan hann getur veiðst vel ef vatnshæð er nægjanleg. Hann hefur verið að koma meira inn síðustu sumur.

31. Kvörnin. Kvörnin er smáflúð með grjóti í botni, rétt ofan við Eyrarfoss. Þar er gott dýpi og drjúgir möguleikar á veiði, sérstaklega þegar lax er á göngu. Í góðu vatni getur fiskur einnig verið á pallinum fyrir ofan.

30. Eyrarfoss. Eyrarfoss er afar fallegur hár foss og í honum er laxastigi. Þarna er oft mikið af fiski. Fiskur getur verið um allt en tökustaðir eru helst við klöppina að sunnanverðu. Þarna getur hann tekið frá útfalli allt fyrir hornið. Í miklu vatni færir laxinn sig niður á brotið, sérstaklega síðsumars.

29a. Kvíastrengur. Hér hefur veið ýtt upp garði og víða í strengnum er veiðivon, einkum þó í kringum tvo stóra steina sem eru úti í miðjum hylnum, rétt fyrir ofan þá og neðan. Í miklu vatni getur fiskur einnig verið á brotinu. Þetta er gjöfull veiðistaður í góðu vatni.

29. Langistrengur. Áður fyrr var þetta mjög góður veiðistaður en hefur breytt sér. Eftir að hann var lagaður fyrir nokkrum árum hefur hann verið að koma betur inn. Laxinn ligur mikið fyrir miðjum hylnum en færir sig niður undir brotið þegar vex í ánni.

28 def. Merkjarennur I, ll og lll. Hér hefur verið ýtt upp görðum og nokkrir litlir veiðistaður búnir til, misgóðir á milli ára. Hér er rétt að fara hratt yfir en oft er hér fiskur í göngu.

28c. Állinn. Þetta er frekar mjór hylur sem fellur á grasbakka. Fiskurinn liggur yfirleitt undir og við bakkann. Veitt er af malareyrinni og best er að standa ofarlega og lengja köst frá sama stað því að straumurinn í hylnum tekur fluguna alltaf rétt fyrir fiskinn.

28b. Laxeyri. Þetta er fallegur og djúpur hylur, svolítið vandveiddur. Í góðu vatni getur hann verið um allan hyl, en í lægra vatni efst þar sem strengurinn dýpkar skyndilega og um miðbik þar sem dýpst er.

282. Símon. Þetta er síðsumarstaður. Þarna rennur lítil hliðará, Súlá, í Laxána og myndar sæmilega djúpa rennu. Fiskur virðist eingöngu vera þarna á haustin og þá jafnvel niðri á breiðunni.

28. Bakkastrengur. Þessi staður er í beygjunni fyrir neðan ósa Súlár sem rennur í Laxá úr norðri. Það er til í dæminu að fá lax uppi í strengnum en yfirleitt heldur hann sig fast við bakkann þar sem strengurinn er tekinn að hægja á sér. Mestum tíma ættu menn að eyða á milli grjótruðninga á vestari bakkanum og út af grashorninu. Á haustinn leggst oft fiskur í strengina sem eru um 100 metrum neðar og er þá veitt frá suðurbakkanum.

27. Krókur. Hér er einkum veiðivon við grjótgarðana og veitt frá malareyrinni. Bestur í miklu vatni.

26. Gránesfljót (Svarfhólshylur). Þessi veiðistaður er rétt fyrir neðan Krók og eru góðir tökustaðir víða. Áin rennur með grasbakka og fellur að grashorni. Aðalstaðurinn er uppi í strengnum en lax getur líka legið neðar eða í sjálfum hylnum. Á haustin leggst laxinn líka niður undir brotin. Veitt er af eyrinni á móti.

25a. Skeifan. Skeifan er eiginlega tveir veiðistaðir, efri og neðri. Hér liðast áin í bugður og andspænis Gránesfljóti er leynistaðurinn Skeifan, sá efri. Veitt er frá mölinni og kastað að grasbakkanum við grjótið. Hér ætti ekki að eyða löngum tíma, staðurinn er viðkvæmur. Í neðri hlutanum veiðir maður frá eyrunum norðanmegin og kastar að bakkanum við vegaslóðann. Mestir möguleikar eru í neðri hluta hylsins þar sem dýpið er mest en í góðu vatni getur lax legið alls staðar í þessum langa og fallega fluguhyl.

25b. Staurinn. Þetta er „nýr“ veiðistaður sem hefur gefið fjölda fiska. Þarna liggur laxinn við girðingastaurinn og nokkuð ofar við báða garðana sem hafa verið settir norðanmegin í ána.

25. Laxhylur. Hann er frekar grunnur strengur og misjafn á milli ára en hefur oft gefið góða veiði.

24b. Narfakotsstrengur. Hann gefur helst á haustin og þá helst með grasbakkanum í neðri hlutanum. Hefur heldur dalað síðustu sumur.

24. Kríuhylur. Hann þekkist af um tveggja metra háum moldarbakka. Í dag hefur tökustaðurinn færst aðeins til og er nú bæði rétt fyrir ofan og neðan við endann á skurðinum sem nú hefur verið fylltur. Getur verið niður undir brot í góðu vatni.

23a. Götufljót. Þennan veiðistað er best að þekkja á stórgrýti á bakkanum alveg við veginn. Þar er einnig grjót í botni og er helsta veiðivonin þar. Þarna er vert að eyða nokkrum tíma. Hylinn verður að veiða að norðanverðu.

23. Lukkupollur. Þetta er smástrengur með bakkanum og er sagt að staðurinn verði „lúmskur“ með haustinu. Best er að vaða yfir ána fyrir ofan Götufljót, laxinn liggur með grasbakkanum við suðurlandið. Þarna er oft mikið af stórum sjóbirtingum.

22a. Hólskvörn. Hér stoppar fiskur í göngu og einnig þegar líður á haustið. Er einnig í kvörnunum fyrir neðan þar sem eru grjótruðningar.

22. Túnstrengur. Túnstrengur liggur rétt fyrir ofan Miðfellsfljót. Hann geymir helst fiska í miklu vatni. Þá liggur fiskurinn rétt við suðurbakkann, hann er því veiddur norðanmegin frá.

21. Miðfellsfljót. Þessi veiðistaður hefur verið kallaður „gullkistan“ og sagði Rafn Hafnfjörð heitinn, hinn mikli veiðisnillingur og ljósmyndari, að þetta væri einn fallegasti fluquveiðistaður í veröldinni. Því má ætla að hér sé vert að staldra við og kasta út línu. Oft er fiskur undir brúnni í göngu. Segja má að aðalstaðurinn sé þrískiptur. Efst er strengur sem rennur þvert en þar hafa margir týnt upp fjölda fiska í beit. Næst er miðstrengurinn, hann er nokkuð djúpur og getur verið skemmtilegur tökustaður, sérstaklega brotið. Síðan er það breiðan sjálf og þar er mesta fjörið. Laxinn liggur mikið á breiðunni miðri en færir sig neðar eftir því sem vatnsmagnið hækkar. Þetta er margslunginn veiðistaður, fjöldi tökustaða og yfirleitt nóg af laxi. Þetta er sá veiðistaður í Laxá sem geymir flesta laxa, að Laxfossi undanskildum. Segja má að Miðfellstljót taki við laxinum úr Laxfossi. Þegar líður á sumarið fækkar fiski í fossinum. þá fjölgar honum um leið í uppánni og mest í Miðfellsfljóti. Stundum má sjá 2-3 laxa á lofti í einu, en það er aðalsmerki Miðfellsfljóts. Þarna eru einnig stórir sjóbirtingar.

20. Urðarstrengur. Hann er raunar tvískiptur því að strengirnir liggja með báðum bökkunum. Þetta er góður staður og getur gefið bæði í litlu og miklu vatni. Laxinn er helst að finna ofarlega í syðri strengnum eða við steininn í þeim nyrðri. Í miklu vatni liggur laxinn neðar í strengnum með norðurlandinu og jafnvel niðri á breiðunni þegar líður á haustið.

19. Tungufljót. Þetta er þrískiptur hylur. Það er vel hægt að hitta á lax á pallinum fyrir ofan aðalstrenginn. Í honum er laxinn víða við grjót og klappir. Í góðu vatni er laxinn einnig á neðri staðnum meðfram grasbakkanum, jafnvel niður á brot. Þetta er nokkuð gjöfull staður, sérstaklega þegar komið er fram í ágúst.

18. Ármót. Hér fellur Skarðsá í Laxá. Sumir elska þennan stað en aðrir láta hann alveg vera. Hann þarf töluvert vatn til að vera góður. Veitt er af norðurbakkanum og liggur laxinn á miðri breiðunni og einnig með suðurbakkanum.

17. Steinsholtskvörn. Hann er rétt fyrir neðan beygju á ánni þar sem rafmagnslínan liggur yfir. Þar er lygna að vestanverðu. Þetta er fallegur staður þar sem mest von er við vestari bakkann frá miðjum hyl og niður á brot. Athugið að kasta vel yfir að landi því að fiskarnir liggja mjög nærri landi fjær, alveg niður á brot. Þarna fer flugulínan einstaklega vel.

16a. Laxahólmi. Hér veiðist vel í „góðu vatni“. Lax getur legið allt frá efsta hluta hólmans, niður á lygnuna. Bestu tökustaðirnir eru í strengnum norðanverðum og niður undir lygnuna, einnig að norðanverðu. Þarna er oft mikið af fiski þegar líður á sumarið. Hann er veiddur að sunnanverðu.

16b. Eyfastrengur. Þessi strengur myndaðist þegar lokað var fyrir lænu sem rann í suður. Þarna má oft reka í göngulax. Þar fyrir neðan kemur síðan svæði án skráðra veiðihylja allt til Merkjastengja.

16 Merkjastrengir I. Tveir Merkjastrengir eru skráðir á veiðikortinu en geta alveg eins talist þrír, því að sá efri er tvískiptur enda er í góðu vatni oft lax á pallinum fyrir ofan hylinn sjálfan. Betra er að veiða staðinn að sunnanverðu. Þarna er nær alltaf fiskur, einnig á haustin.

15. Merkjastrengir ll. Efst er harður strengur sem laxinn leggst í þegar vatn minnkar, hægir síðan á og endar með fallegri breiðu. Hann er góður í miklu vatni. Neðarlega á þeirri breiðu eru steinar í botninum sem laxinn liggur við og þar er aðaltökustaðurinn.

14. Klapparstengur. Hér fellur áin þvert meðfram klöpp sem er úti í ánni. Laxinn er þarna efst og síðan niður með klöppinni, bestur fyrir miðju. Oft er hér lax í göngu. Gott er að vaða út á klöppina en standa frá hylnum til að fæla ekki fiskinn. Einnig hægt að veiða að norðanverðu og er það ekkert síðra.

13. Breiðifoss. Þetta er sérstakur veiðistaður sem ekki er allra. Laxinn liggur yfirleitt við stein undir norðurlandinu en hann getur einnig tekið hvar sem er í hvítfryssinu. Sumir veiða ofan af brúninni. Þarna safnast fyrir fiskur í litlu vatni.

12. Jónsstrengir. Þetta eru lygnir pollar með strenglænum á milli. Þar er víða veiðivon, t.d. á straumröndinni þar sem hægir á efsta strengnum. Best er þó að veiða neðst.

11. Sunnefjufoss. Fossinn kemur í beinu framhaldi af Jónsstrengjum. Hann er ekki hár og fellur í lítið gljúfur eða stokk. Í miklu vatni er einnig álitleg læna með suðurlandinu. Þetta er ágætur veiðistaður og laxinn getur tekið í straumröndinni alveg niður undir brot. Á norðurbakkanum er skora í berginu sem hægt er að veiða úr. Einu sinni stóð veiðimaður í þessari skoru og kastaði flugu á fosshylinn. Það var ganga í ánni og mikil læti í hylnum. Í hverju kasti komu laxar á eftir flugunni, allt að þrír í einu, og þegar maðurinn hafði reist laxa í tugaskipti með þessum hætti án þess að einn einasti fiskur tæki fluguna leist honum ekki á blikuna. Hann greip til þess ráðs að halda flugunni kyrri augnablik er lax elti og það hreif. Veiðimaðurinn setti í laxinn og fékk síðan ágætis veiði. Þessi veiðistaður er best veiddur ofan af klöppinni en þá er gott að hafa veiðifélaga með sér til að landa laxi neðan við hana.

10. Ljónið. Þetta er einn af betri veiðistöðum árinnar. Hér standa saman tveir klettar, annar er stór en hinn lítill.Tilsýndar minnir sá efri á ljón sem liggur fram á lappir sínar. Þennan veiðistað má veiða frá hvorum bakkanum sem er og fer það eftir smekk hvers og eins hvor aðferðin er valin. Úti af stóra klettinum er strax von á fiski en síðan má veiða niður eftir öllu, allt niður á brot. Mjög góður staður. Hann er bestur á milli klettanna, gott er að standa tvo metra frá hyl ef veitt er af sandeyrinni, til að styggja ekki.

9. Viskístrengur. Í miklu vatni má stundum fá veiði efst í strengnum sem fellur með suðurlandinu. Þetta er mishittinn veiðistaður. Oft er þar ekkert að fá, en snemma sumars Þegar lax er í göngu á strengurinn til að fyllast af fiski. Svo mikill er fiskurinn að menn trúa vart sínum eigin augum. Þetta gerist einkum þegar fiskur hefur safnast mikið fyrir neðan Laxfoss og gengið hægt upp fyrir. Þegar skilyrðin verða ákjósanleg rennur allt stóðið upp úr og þá fyllist þessi veiðistaður um stundarsakir. Eitt sumarið hafði lítið af fiski gengið upp fyrir Laxfoss. Í lok júnímánaðar komu þar að tveir veiðimenn og sáu að minnsta kosti 150 laxa í þessum litla streng.

8. Kattafossar. Gefur fáa fiska á hverju sumri, helst í litlu vatni. Einstaka sinnum er fiskur á pallinum fyrir ofan fossinn.

7a. Hundsfljót. Hundsfljótið gefur oft nokkra laxa bæði á göngutíma og eins hafa laxar fengist þarna sum haustin.

7. Hundsfoss. Örfáir laxar hafa veiðst úr Hundsfossi, hann virðist ekki stoppa þarna.

6. Kleifarstrengur. Hann er í beygjunni fyrir ofan Laxfoss, lítill strengur sem göngufiskur stoppar aðeins í. Þarna hafa líka fengist laxar að hausti til.

5a. Klettastrengur. Hann er strax fyrir ofan Laxfoss, þar má rekast á göngufisk.

5. Laxfoss. Laxfossinn er annar tveggja gjöfulustu veiðistaða í Laxá í Leirársveit. Laxinn getur legið víða í fossinum og fer það að mestu eftir vatnshæð hverju sinni. Í litlu vatni getur hann t.d. legið í rennum undir Háafossi sem er nyðri hluti Laxfoss. Stundum er lax í kerinu að sunnanverðu þar sem laxinn gengur upp. Aðalveiðisvæðið er frá hvítfryssinu að sunnanverðu og niður breiðuna, meðfram klöpp sem er í botninum og alveg niður undir brot. Veiðimenn skulu þó einnig verja tíma í kasta við steininn neðst á breiðunni og á blábrotið. Best er að veiða Laxfoss frá suðurlandinu, annaðhvort með því að standa upp á klöppinni eða vaða út í hylinn, fast við bergið. Þó ber að varast að vaða of langt út í og eins of neðarlega. Slíkt skilar flugunni til laxins úr meiri fjarlægð og rennslið verður betra heldur en hjá þeim sem kjósa að veiða norðanmegin. Þetta er frábær veiðistaður, einkum fyrri hluta sumars. Oft morar allt í laxi undir Laxfossi.

4. Vaðstrengir I, ll og Ill. Sá efsti af Vaðstrengjum er bestur og telst frábær veiðistaður fyrri hluta sumars, en þá getur laxinn legið efst í syðri strengnum og síðan báðum megin við steininn sem stendur yfirleitt upp úr ánni í miðjum hylnum og í rennunni þar fyrir neðan. Rétt fyrir neðan undir lágum klapparási á norðurbakkanum er Vaðstrengur ll og er hann einnig mjög góður veiðistaður. Þar er fiskurinn aðallega fyrir miðjum hylnum, rétt fyrir ofan brotið. Vaðstrengur lll er síðan þar sem lítill klettaveggur gengur fast að ánni á norðurbakkanum og rétt fyrir neðan hann fellur lítill lækur í Laxá. Laxinn getur tekið í strengkantinum alveg frá hvítfryssi og niður úr. Bestur er þessi veiðistaður fyrir neðan umræddan læk. Þar stendur stór steinn upp úr ánni að norðanverðu og laxinn er ofan hans og rétt fyrir neðan hann. Áin er fremur grunn þarna og því gefur strengurinn helst þegar talsvert vatn er í ánni.

3. Grettistrengir. Þetta er nokkuð vítt og straumhart svæði með holum, glufum og smugum utan um eða umhverfis stórgrýti í botninum. Þarna eru margir álitlegir pyttir. Þegar lax er í göngu er þetta gjöfult veiðisvæði og eru mörg dæmi þess að menn hafi fengið þarna marga laxa í röð á skömmum tíma. Helsta veiðivonin er úti af skiltinu, í breiðunni fyrir ofan og í strengnum fyrir neðan að sunnanverðu.

2. Grettisbreiða. Hér getur lax byrjað að taka efst í strengnum en besta tökusvæðið er neðar, eða frá miðri breiðu og út undir hvalbak sem stendur upp úr miðri ánni. Þetta er mjög góður veiðistaður á göngutímanum en hann er viðkvæmur og gefur sjaldan marga laxa í einu. Best er veiða hann við nyrðri bakkann. Hér verður að fara varlega, standa ofarlega, ekki vaða út í ána og kasta niður fyrir sig, enda liggur laxinn stundum nálægt landi.

1. Stekkjarnesstrengur. Þetta er veiðilegur strengur sem gefur oft vel framan af sumri þegar laxinn er í göngu. Tökustaðir eru víða í strengnum, heitasti staðurinn er þó í honum miðjum og einnig neðarlega. Í miklu vatni getur lax tekið alveg niður undir klettavegg sem gengur fram í ána frá suðurbakka. Veitt er norðan frá og ofar þegar vatn minnkar.

0. Mjóhylur. Hann er rétt fyrir ofan sláturhúsið þar sem áin fellur að klöpp á norðurbakkanum. Þar má oft fá lax á göngutímanum.

-1 Brúarhylur. Í Brúarhyl stoppar laxinn oft í litlu vatni og má þá sjá torfurnar synda þarna um fram og til baka. Þá má setja í laxa þarna á göngu eins og Garðar Geir Hauksson gerði fyrir nokkrum árum en þá setti hann í nýgenginn 17 punda hæng í lok júní á litla flugu og flotlínu. Stóð baráttan yfir í um klukkustund og var laxinum landað um 200 metrum frá tökustaðnum. Þarna má einnig oft fá góða sjóbirtinga.

-2 Klapparhylur. Hann er neðsti staðurinn í ánni en þarna fellur sjór inn á háflæði. Hann liggur úti af stórri klöpp við norðurlandið. Þarna veiðast oft laxar og sjóbirtingar þegar lítið vatn er Í ánni.

Laxá í Leirársveit er komin með heimasíðu þar sem nálgast má frekari upplýsingar um ána og skoða myndir frá síðustu sumrum. Slóðin er: www. laxaleir.is

‍